Logopeda

Jedną z częstszych przyczyn powstawania wad wymowy u dzieci w wieku przedszkolnym jest niedostateczna sprawność narządów artykulacyjnych, przed wszystkim języka, warg, policzków, żuchwy, podniebienia miękkiego, oraz koordynacja tych ruchów z oddechem.

Dzieci, których narządy nie są odpowiednio sprawne często zastępują głoski trudne do wymówienia łatwiejszymi, ponieważ nie potrafią wykonywać precyzyjnie ruchów artykulacyjnych, dających w efekcie głoskę. Dlatego tak ważną rolę w procesie wspierania rozwoju mowy u dziecka oraz przy okazji korekcji zaburzeń mowy pełnią ćwiczenia artykulacyjne.

Ćwiczenia te powinny być wykonywane bardzo dokładnie, bez pośpiechu. Należy pamiętać, aby czas trwania i liczbę powtórzeń dostosować do indywidualnych możliwości dziecka.

Najlepiej ćwiczyć krótko, ale kilka razy dziennie

• 3-5 minut z trzylatkiem
• do 10 minut z dzieckiem starszym

Trzeba wybierać kilka ćwiczeń i starać się je wykonać dokładnie. Początkowo wskazane jest prowadzenie ćwiczeń przed lustrem, aby dziecko najpierw obserwować wzór prawidłowego ułożenia narządów artykulacyjnych, a później go naśladować i wykonać samodzielne potem, gdy dziecko wykonuje ćwiczenia dokładnie i bez kontroli wzrokowej. Można do gimnastyki buzi i języka wykorzystywać każdą okazję: spacer, podróż itp. W pracy z małym dzieckiem warto wykorzystać jego naturalną potrzebę zabawy i prowadzić te ćwiczenia właśnie w takiej formie.

Zadaniem dorosłego jest pokazanie poprawnie wykonanego ćwiczenia i zachęcanie dziecka do pracy. Trzeba chwalić malucha za podejmowany wysiłek, nawet gdyby efekty nie były początkowo najlepsze. Ważne jest, aby dorosły wykonywał ćwiczenia precyzyjnie i tej dokładności konsekwentnie uczył swoje dziecko.

A OTO PROPOZYCJE ĆWICZEŃ:

1. Ćwiczenia warg i policzków
   • Niesforny balonik - nadymanie jednego policzka i przesuwanie powietrza z jednej strony jamy ustnej do drugiej - wargi złączone.
   • Zajączek - wciąganie policzków do jamy ustnej, policzki ściśle przylegają do łuków zębowych, wargi tworzą „zajęczy pyszczek”.
   • Całuski - wargi ściągnięte, wywinięte do przodu - jak przy cmoknięciu.
   • Mam wąsy - utrzymywanie słomki między nosem a górną wargą.
   • Nic nie powiem- mocne zaciśnięcie rozciągniętych warg.
   • Pajac - wesoła mina: wargi złączone, kąciki uniesione do góry, smutna mina: wargi złączone, kąciki opuszczone w dół.
   • Minki - naśladowanie min: wesołej- płaskie wargi, rozciągnięte od ucha do ucha, uśmiech szeroki, smutnej - podkówka z warg, obrażonej - wargi nadęte, zdenerwowanej wagi wąskie…
   • Rybka - wysuwanie warg do przodu i rozszerzane na końcu jak u ryb
   • Zły pies - naśladowanie złego psa, unoszenie górnej wagi, wyszczerzanie zębów
   • Echo - dobitne wymawianie samogłosek a, o, e, i, u, y,
   • Masaż warg - nagryzanie zębami wargi dolnej, potem górnej.
   • Motorek - parskanie wargami, naśladowanie odgłosu motoru, traktora.
2. Ćwiczenia języka
   • Dotykanie palcem lub zimną łyżeczką podniebienia tuż za górnymi zębami, nazywając je zaczarowanym miejscem, parkingiem itp. w którym język (krasnoludek, samochód) powinien przebywać, gdy mamy zamkniętą buzię.
   • Przytrzymywanie czubkiem języka przy podniebieniu kawałków kukurydzianych chrupek.
   • Zlizywanie miodu, dżemu itp. z podniebienia przy szeroko otwartych ustach.
   • Konik jedzie na przejażdżkę - naśladowanie konika stukając czubkiem języka o podniebienie, wydając przy tym charakterystyczny odgłos kląskania.
   • Winda - otwórz szeroko buzię, poruszaj językiem tak, jakby był windą, jakby był windą - raz do góry, raz do dołu.
   • Karuzela- dzieci bardzo lubią kręcić się w koło, twój język także. Włóż język między wargi a dziąsła i zakręć nim raz w prawą, raz w lewą stronę.
   • Chomik - wypycha policzki jedzeniem, a ty pokaż jak można wypchnąć policzki językiem, raz z prawej raz z lewej strony.
   • Zawody - kto dłużej utrzyma język za górnymi zębami, przy szeroko otwartej buzi?
   • Malarz - maluje sufit dużym pędzlem. Pomaluj pędzlem (językiem) swoje podniebienie, zaczynając od zębów w stronę gardła.
   • Młotek - wbijamy gwoździe w ścianę. Spróbuj zamienić język w młotek i uderzaj o dziąsła tuż za górnymi zębami, naśladując wbijanie gwoździa. Usta szeroko otwarte !
   • Żyrafa - ma długą szyję, wyciąga mocno szyję do góry. Otwórz szeroko usta i - spróbuj wyciągnąć język do góry, w kierunku nosa, najdalej jak potrafisz.
   • Słoń - ma długą trąbę i potrafi nią wszędzie dosięgnąć. Ciekawe czy potrafisz dosięgnąć językiem do ostatniego zęba na górze i na dole, z prawej i lewej strony. (Usta otwarte, żuchwa nieruchoma)
3. Ćwiczenia żuchwy (szczęki dolnej)
   • Zamykanie i otwieranie domku - szerokie otwieranie ust, jak przy wymawianiu głoski a, zęby są widoczne dzięki rozchylonym wargom.
   • Grzebień - wysuwanie żuchwy, zakładanie i poruszanie dolnymi zębami po górnej wardze. Cofanie żuchwy, zakładanie i poruszanie górnymi zębami po dolej wardze i brodzie.
   • Krowa - naśladowanie przeżuwania.
   • Guma do żucia- żucie gumy lub naśladowanie.
   • Opuszczanie żuchwy- powoli i spokojnie opuszczaj żuchwę, starając się jak najszerzej otworzyć buzię. Po serii powolnych ruchów, przyspiesz je.
   • Ziewanie - świetne ćwiczenie na rozluźnienie stawu. Ziewnij kilkukrotnie.
   • Robienie kółek żuchwą - raz w prawo, raz w lewo.
   • „Zamiatanie” żuchwą - przy otwartej buzi przesuwaj dolną szczękę rytmicznie na boki, najpierw powoli, potem coraz szybciej.
   • „Małpa”- ruszaj żuchwą we wszystkich kierunkach, podobnie jak wykonują to małpy. To doskonałe ćwiczenie rozluźniające.
4. Ćwiczenia podniebienia miękkiego
   • Zmęczony piesek - język wysunięty z szeroko otwartych ust, wdychanie i wydychanie powietrza ustami.
   • Chory krasnoludek - kasłanie z językiem wysuniętym z ust.
   • Balonik - nabieranie powietrza ustami, zatrzymanie w policzkach, następnie wypuszczanie nosem.
   • Biedronka, parasol, sukienka, itp.- przysysanie kolorowych kółeczek poprzez wciąganie powietrza przez rurkę i przenoszenie na obrazek biedronki…
   • Śpioch - chrapanie na wdechu i wydechu
   • Rozmowa kukułki i kurki - wymawianie sylab: ku- ko, ku- ko, Uku-oko, kuku- koko, kuku- koko.
5. Ćwiczenia oddechowe
   • Wąchanie kwiatków - powolne wciąganie powietrza nosem, czynność powtarzamy kilkakrotnie (można wąchać perfumy lub inne zapachy.)
   • Dmuchawce- latawce - wciąganie powietrze nosem i dmuchanie jak najdłużej na dmuchawce, latawce…
   • Chodzenie zupy - ręce złożone na kształt głębokiego talerza, wciąganie powietrza nosem, a wydmuchiwanie buzią jak najdłużej.
   • Chuchanie na zmarzniętą szybę - wciągane powietrza nosem a następnie chuchanie jak najdłużej tak, aby zaparowała.
   • Chuchanie na zarznięte ręce - tak, aby poczuć na nich ciepło.
   • Mecz ping- pong - siedzenie po przeciwnych stronach stolika i dmuchanie na piłeczkę tak aby nie spadła ze stolika.
   • Wydłużanie fazy wydechowej poprzez wypowiadanie spółgłosek szczelinowych:
     • u 3,4 latków - f - wietrzyk, w - odgłos silnika,
     • u 4,5 latków - s - wąż, z - pszczoła,
     • 5,6 latków - sz - morza, ż - samolotu,
   • Robienie kleksów z farby wodnej- dmuchanie na nie przez słomkę z rożną siłą i pod różnym kątem. Rozdmuchiwana farba przypomina barwne kwiaty.
   • Dmuchanie na plastikowe mini zabawki na kółkach - z taką siłą, aby mogły się przemieszczać.
   • Piórko - trzymanie w ręku piórka a następnie po głębokim wdechu nosem zdmuchiwanie ich.
   • Dmuchanie na świecę - w taki sposób, aby płomień wyginał się, ale nie zgasł.
   • Puszczanie baniek mydlanych - zachęcanie do wykonywania jak największej bańki mydlanej.
   • Dmuchanie przez rurkę- na lekkie przedmioty.
   • Gotowanie wody - dmuchanie przez rurkę zanurzoną w wodzie tak, aby tworzyły się pęcherzyki powietrza na jej powierzchni.
   • Wydmuchiwanie kółek na lustrze.
   • Granie - na organach, flecie.

Wykorzystujmy też naturalne sytuacje życiowe, które w sposób nieuświadomiony przyczyniają się do wzmocnienia mięśni języka, warg czy pozostałych narządów mowy i tym samym dadzą dziecku radość z mówienia.

• Po posiłku pozwólmy dziecku wylizać talerz językiem- jak kotek. To ćwiczenie mniej eleganckie, ale bardzo skutecznie gimnastykuje środkową część języka, pomaga też przy jego pionizacji.
• Po śniadaniu posmarujmy dziecku wargi miodem, kremem czekoladowym, dżemem itp., i poprośmy, aby lizał je dokładnie jak miś czy kotek.
• Każdy dziecko ziewa nie gańmy go, lecz poprośmy, aby ziewnęło jeszcze kilka razy, zasłaniając usta (ćwiczymy podniebienie i szczękę dolną).
• Podczas rysowania poprośmy dziecko, aby narysowało językiem kółko (dookoła warg) lub kreseczki (od jednego do drugiego kącika).
• Jeśli dziecko dostało lizaka zaproponujmy my, aby lizało go unosząc czubek języka ku górze (pionizacja - do głoski sz, ż, cz, dż, r).
• Dmuchanie na talerz z gorącą zupą, chuchanie na zmarznięte dłonie, cmokanie, żucie pokarmów a nawet wystawianie języka to też ćwiczenia aparatu artykulacyjnego.